Μουσείο Αρχαίας Κυπριακής Τέχνης (Αθηνών)

Το μοναδικό μουσείο αρχαίας κυπριακής τέχνης στην Ελλάδα εγκαινιάστηκε τον Φεβρουάριο του 2001 σε τέσσερις αίθουσες του ισογείου του Πολιτιστικού Κέντρου Αθηναΐς, στον Βοτανικό Αθηνών. Η Αθηναΐδα, το παλιό εργοστάσιο κατασκευής μεταξιού, ανακατασκευάστηκε σε πολιτιστικό κέντρο, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Θωμά Γκαζέτα. Περιλαμβάνει κινηματογράφους, αίθουσες θεατρικών παραστάσεων, χώρους συνεδρίων, δύο εστιατόρια, μπαρ και κατάστημα πώλησης αντικειμένων τέχνης. Τα εκθέματα του μουσείου αποτελούν μέρος της συλλογής του Μουσείου Πιερίδη – Πολιτιστικού Κέντρου Ομίλου Λαϊκής Τράπεζας στη Λάρνακα. Τον πυρήνα αυτής της συλλογής αποτελούν τα αντικείμενα που ο ιδρυτής της, Δημήτριος Πιερίδης (1811-1895), κατάφερε να σώσει την περίοδο που στην Κύπρο δεν υπήρχε νόμος για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και διάφοροι επιτήδειοι λυμαίνονταν τις αρχαιότητες του νησιού, για να τις πουλήσουν στα μεγάλα ευρωπαϊκά και αμερικανικά μουσεία. Στις τέσσερις λιτές αίθουσες του μουσείου θα έχετε την ευκαιρία να δείτε δείγματα της καλλιτεχνικής δραστηριότητας των κατοίκων της Κύπρου τα οποία καλύπτουν μια ιστορική διαδρομή 6.000 χρόνων, από τους προϊστορικούς χρόνους έως το 15ο μ.Χ. αι. Τα κατατοπιστικά μικρά κείμενα που έχουν αναρτηθεί σε καθεμία από τις αίθουσες παρέχουν τις απαραίτητες ιστορικές και γεωγραφικές πληροφορίες που χρειάζεται ο επισκέπτης. Στην πρώτη αίθουσα (αριστερά της εισόδου, αφού προσπεράσετε τη δεύτερη αίθουσα, που είναι όμως η πρώτη που θα συναντήσετε), εκτίθενται αντικείμενα που καλύπτουν την προϊστορική περίοδο, από τη χαλκολιθική περίοδο (3900-2400 π.Χ.) έως το τέλος της εποχής του χαλκού (1050). Στην πρώτη προθήκη του αριστερού τοίχου θα δείτε ένα μοναδικό σταυρόσχημο ειδώλιο ανθρώπινης μορφής από γκριζοπράσινο πικρόλιθο, που θυμίζει κυκλαδικό ειδώλιο, και πίσω του μια κωνική φιάλη με εγχάρακτη γραμμική διακόσμηση. Στη συνέχεια, στο δεύτερο χώρισμα της ίδιας προθήκης, ξεχωρίζουν τα περίφημα ερυθροστιλβωτά σανιδόσχημα ειδώλια ανθρώπινης μορφής. Προέρχονται από τη Δένεια και χρονολογούνται γύρω στο 1900 π.Χ. Σε αυτά η μύτη αποδίδεται πλαστικά, τα αυτιά είναι εξογκωμένα και τρύπια, ενώ τα μάτια πεπιεσμένα. Φέρουν εγχάρακτη διακόσμηση από μικρές ομάδες παράλληλων γραμμών συνήθως. Μαζί με τα ειδώλια εκτίθενται και πέντε κύπελλα μελανοστιλβωτής τεχνικής με γραμμική διακόσμηση. Στο τρίτο μέρος της πρώτης προθήκης ξεχωρίζει η μεγάλη πυξίδα με τις δύο σανιδόσχημες ανθρώπινες μορφές στα άκρα της και, επάνω δεξιά, ένα ειδώλιο ανδρικής μορφής με ασύμμετρα μεγάλο λαιμό, η οποία στο αριστερό της χέρι κρατά ένα βρέφος. Η δεύτερη προθήκη, απέναντι από την είσοδο, περιλαμβάνει τρεις μεγάλες ερυθροστιλβωτές πρόχοι με ανάγλυφη διακόσμηση. Στην πρώτη διακρίνονται φίδια, στη δεύτερη δύο ζεύγη ταύρων και δύο κύπελλα, ενώ στην τρίτη, την πιο περίτεχνη, κεφαλές ταύρων κοσμούν το λαιμό και τον ώμο της. Στην τρίτη προθήκη αριστερά εκτίθενται δύο ζωόμορφοι ασκοί, δύο χαρακτηριστικά της κυπριακής τέχνης ειδώλια γυμνών γυναικείων μορφών, από τα οποία το ένα έχει κεφαλή σε σχήμα πτηνού, και μια ψηλόλιγνη πρόχους ατρακτοειδούς σχήματος με ερυθρή στιλπνή επιφάνεια. Στο μεσαίο τμήμα της προθήκης εκτίθενται δείγματα λευκόχριστης κεραμικής, όπως τα δύο ταυρόσχημα ρυτά, και δεξιά μια μικρή πυξίδα από αλάβαστρο. Δείγματα της επιρροής των Μυκηναίων τεχνιτών που έφτασαν στην Κύπρο το 13ο π.Χ. αι., όπως μικροί αμφορείς και κέρνοι, θα δείτε στο δεξιό μέρος της τρίτης προθήκης. Στη δεύτερη αίθουσα παρουσιάζονται ευρήματα από τη γεωμετρική (1050-750 π.Χ.) και αρχαϊκή (750-480) εποχή. Στην πρώτη προθήκη που θα συναντήσετε αριστερά μετά την είσοδό σας στο μουσείο, εκτίθενται τρία αβαθή πινάκια με περίτεχνη δίχρωμη (μελανή και πορφυρή) γεωμετρική διακόσμηση. Μαζί εκτίθεται ένας δίνος και ένας αμφορέας με παράσταση πουλιών σε μετόπες μέσα σε πλατιές οριζόντιες ζώνες. Συνεχίζοντας αριστερά, μετά την είσοδο στην πρώτη αίθουσα, θα συναντήσετε την επόμενη επιτοίχια προθήκη, όπου έχουν συγκεντρωθεί δείγματα κεραμικής, από τα οποία ξεχωρίζουν μια δαχτυλιόσχημη πρόχους και ένα σύνθετο αγγείο που αποτελείται από τρία ενωμένα μικρά φλασκιά με μαστοειδή απόφυση στα δύο άκρα. Στο δεξιό μέρος της προθήκης υπάρχει μια οινοχόη που αποτελεί εξαιρετικό δείγμα του λεγόμενου ελεύθερου ζωγραφικού ρυθμού, με παράσταση πουλιού που σκύβει με το μακρύ ράμφος του πάνω από ένα άνθος λωτού. Στην απέναντι προθήκη εκτίθενται αντιπροσωπευτικά δείγματα κοροπλαστικής, όπως δύο πήλινα ειδώλια γυναικείων μορφών, ένας πτηνόμορφος ασκός, ένα ομοίωμα ηνίοχου πάνω σε άρμα, ένα ειδώλιο έφιππου πολεμιστή και ένα ομοίωμα άμαξας για μεταφορά κρασιού. Στην προθήκη δεξιά της εισόδου στο μουσείο εκτίθενται μια βαρελόσχημη πρόχους και μια οινοχόη, ενώ εκτός προθήκης, αριστερά έχει στηθεί ένας μεγάλος αμφορέας. Απέναντι, στην τελευταία προθήκη της δεύτερης αίθουσας αριστερά εκτίθεται μια οινοχόη με ένα πήλινο ειδώλιο κόρης στον ώμο του αγγείου και δεξιά ένα τριποδικό κύπελλο και μια κύλικα. Η προθήκη που βλέπετε πρώτη απέναντι ακριβώς από την είσοδο στο μουσείο είναι η πρώτη προθήκη της τρίτης αίθουσας, που βρίσκεται πίσω από αυτή όπου παρουσιάζονται ευρήματα της κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου. Σε αυτή την πρώτη προθήκη εκτίθενται τέσσερις πήλινες κεφαλές νέων σε φυσικό μέγεθος, των αρχών του 4ου π.Χ. αι., που ανήκαν πιθανόν σε αγάλματα. Στο μέσο της προθήκης (με διαφορετικό χρώμα στο στήριγμα για να ξεχωρίζει) έχει τοποθετηθεί ένα πήλινο πορτρέτο του αυτοκράτορα Νέρωνα, ρωμαϊκής εποχής, ενώ στο κάτω μέρος της προθήκης υπάρχει το επάνω μέρος ενός ειδωλίου της αρχαϊκής εποχής. Στην προθήκη που θα συναντήσετε αριστερά μετά την είσοδο στην τρίτη αίθουσα θα δείτε, με τη σειρά, μια οινοχόη με μελανόχριστη διακόσμηση (τύπου Bucchero, 1050-950 π.Χ. περίπου), ένα μεγάλο αβαθές πινάκιο, δύο πρόχους με ενσφράγιστη διακόσμηση ρωμαϊκής εποχής και μία λάγηνο με γραπτή διακόσμηση των ελληνιστικών χρόνων. Στις δύο πρώτες διπλές προθήκες της αίθουσας έχουν συγκεντρωθεί εξαίρετα δείγματα γυάλινων αγγείων, όπως φιάλες, αμφορίσκοι, πρόχοι, μυροδοχεία και ποτήρια, όλα από τη ρωμαϊκή εποχή. Μαζί με αυτά εκτίθεται και μια σειρά λυχναριών με ανάγλυφη διακόσμηση. Στην προθήκη που παρεμβάλλεται ανάμεσα στις προθήκες εκτίθεται ένα πήλινο άγαλμα καθισμένου νέου που κρατά στο αριστερό του χέρι ένα περιστέρι. Φοράει μακρύ χιτώνα και ιμάτιο με πλούσιες πτυχώσεις και στο πρόσωπό του κυριαρχεί η θλίψη. Χρονολογείται μεταξύ 400-300 π.Χ. και βρέθηκε στο Μάριον, κοντά στην Πάφο. Μετά το άγαλμα, στις τρεις συνεχόμενες προθήκες που ακολουθούν, εκτίθενται γυάλινα αντικείμενα, από τα οποία ξεχωρίζουν ένας αμφορίσκος από μαύρο γυαλί, ένα μυροδοχείο από φυσικό σκούρο μπλε γυαλί και ένα διπλό φλασκί. Το τελευταίο εύρημα της αίθουσας είναι μια πήλινη προτομή γυναικείας μορφής από την περιοχή της Πάφου, στην οποία, κάτω από το διάφανο χιτώνα, διακρίνονται τα μικρά κωνικά της στήθη. Η τέταρτη αίθουσα του μουσείου, που βρίσκεται δεξιά της εισόδου και είναι αφιερωμένη στη βυζαντινή και μεσαιωνική Κύπρο, αποτελείται από ένα μακρόστενο διάδρομο ανάμεσα σε δύο πέτρινους τοίχους. Στη μεγάλη ενιαία προθήκη που καταλαμβάνει ολόκληρη τη μια πλευρά της αίθουσας εκτίθενται λύχνοι και μια συλλογή από αντιπροσωπευτικά εφυαλωμένα κεραμικά, διακοσμημένα με εγχάρακτες πολύχρωμες παραστάσεις. Εδώ μπορείτε να δείτε κούπες, πινάκια και ποτήρια με παραστάσεις ζευγαριών, μεμονωμένων ανδρικών και γυναικείων μορφών και πουλιών. Η διεύθυνση του μουσείου έχει αναγγείλει την περιοδική εναλλαγή των εκθεμάτων, έτσι ώστε να παρουσιαστούν όσο το δυνατόν περισσότερα στο αθηναϊκό κοινό. Πήλινο ομοίωμα άμαξας (5ος αι. π.Χ.) για μεταφορά κρασιού (Μουσείο Αρχαίας Κυπριακής Τέχνης).